کدهای اخلاق پزشکی در سلامت الکترونیکی

نوشته: دکتر بهروز مصلحی

چکیده:

بهداشت و درمان در دنیای دیجیتال مجازی گسترده دهکده جهانی، کدهای اخلاقی مخصوص به خود را نیاز دارد که بتواند دربرگیرنده امنیت و رازپوشی در سلامت الکترونیکی در سراسر جهان باشد، زیرا نیازی به گفتن نیست که دنیای سایبری، حد و مرز ندارد. کدهای اخلاق پزشکی در سلامت الکترونیکی رایج در دنیا بطور فهرست وار عبارتند از:

1- شفاف سازی و خلوص نیت یا همان Candor

2- صداقت و امانت داری یا همان Honesty

3- کیفیت یا همان Quality

4- رضایت آگاهانه یا همان Informed Consent

5- راز پوشی یا همان Privacy

6- حرفه ای بودن در حوزه سلامت آنلاین یا همان Professionalism in Online Health Care

7- داشتن شرکاء معتبر و مسؤل یا همان Responsible Partnering

8- ایجاد امکانات مناسب برای فیدبک و بررسی و تطبیق این فیدبکها با کدهای اخلاق سلامت الکترونیکی یا همان Accountability


این مقاله قصد دارد تا علاوه بر یاد آوری کدهای اخلاق پزشکی سلامت الکترونیکی رایج در دنیای دیجیتال مجازی، راهکارهایی را برای تکمیل و تأکید بر این کدهای اخلاقی در دهکده جهانی اینترنتی ارائه دهد.

كليد واژه- سلامت الکترونیکی ، دنیای دیجیتال، دهکده جهانی، کدهای اخلاق


هدف کدهای اخلاق پزشکی در سلامت الکترونیکی:

هدف کدهای اخلاق پزشکی در سلامت الکترونیکی این است که بیماران در سراسر دنیا بتوانند با دلگرمی از اینکه راز پزشکی آنها برملا نمی شود، با آگاهی کامل از خطرات شناخته شده درمان الکترونیکی، پتانسیل بالای اینترنت در اداره سلامت خود و آنهایی که تحت مراقبت آنها هستند را، درک نمایند. پیشرفت سریع ارتباطات و تبدیل شدن دنیا به یک دهکده جهانی، ضرورت استفاده از کامپیوتر در حوزه سلامت را به امری اجتناب ناپذیر تبدیل نموده است. سردرگمی و مشخص و مؤکد نبودن اخلاق حرفه ای حوزه سلامت الکترونیکی و متعاقب آن، یک بی توجهی ساده در استفاده از کامپیوتر در حوزه سلامت الکترونیکی، می تواند براحتی، جان یک بیمار و یا موقعیت شغلی یک پزشک یا دست اندرکار سلامت الکترونیکی را به مخاطره بیندازد. با طبابت آنلاین و دسترسی کمتر از چند ثانیه به یک پزشک در آن سر دنیا وضع نمودن کدهای اخلاق حرفه ای و قوانین انضباطی برای یک حوزه بهداشت و درمان خاص در مکانی بخصوص، بسرعت رنگ باخته و بی اعتبار می شود و زمانی حرفی برای گفتن خواهد داشت که در حوزه سلامت الکترونیکی دهکده جهانی وضع شده باشد. حق الزحمه پزشک، که زمانی برای دریافت و وصول آن تشریفات انضباطی و اخلاقی خاصی در نظر گرفته می شد، اکنون در یک کلیک و فشردن چند دکمه کیبورد با برداشت از یک حساب بانکی اینترنتی خلاصه می شود. وقتی صحبت از دهکده جهانی به میان میاید میلیونها دست اندر کار سلامت الکترونیکی از هزاران رنگ و نژاد و مذهب و مسلک و فرهنگ باید تحت دستورالعمل مشترک اخلاق حرفه ای و قوانین انضباطی سلامت الکترونیکی قرار گیرند. اگر وب سایت مطب الکترونیکی پزشکی، که در معرض دید شش میلیارد انسان است، و هزاران نفر برای حفظ سلامت و نجات جان خود به آن محتاج هستند، به هزار و یک دلیل بالا نیامد و او با بی توجهی به کدهای اخلاقی سلامت الکترونیکی، باعث ایجاد خسارات مالی و یا جانی جبران ناپذیری گردید، آیا قوانین انضباطی خواهند توانست جلوی ضایع شدن حق بیمار او را در فضای لایتناهی و غیر قابل کنترل اینترنت بگیرند؟ تعیین و رد صلاحیت پزشکی که در مطب الکترونیکی مجازی، به هر شکل و رنگی می تواند خود را ظاهر نماید با کدام مرجع ذیصلاح دهکده جهانیست؟


کدهای اخلاقی سلامت الکترونیکی:

کدهای اخلاقی سلامت الکترونیکی که اکنون در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:

1- شفاف سازی و خلوص نیت یا همان Candor : شفاف سازی به این معنی است که به بیمار راجع به وب سایت سلامت، اطلاعاتی داده شود که بتواند در تصمیم گیری بیمار برای انتخاب آن وب سایت مؤثر باشد. بطور مثال بیمار باید دقیقأ بداند که پشت مسائل مالی و پرداختی سرویس دهی سلامت الکترونیکی، که وی از آن استفاده می نماید، چه کسی قرار دارد. و یا هدف از راه اندازی این وب سایت سلامت الکترونیکی چه چیزی است، آیا این یک وب سایت صرفأ آموزشی است و یا یک بنگاه تجاری برای فروش خدمات و محصولات بهداشتی است، یا فقط برای پند و اندرز و توصیه های بهداشتی ایجاد شده است؟ این حق بیمار است که بطور دقیق بداند چه کسانی از تعامل با او سود می برند و اگر اینها را بدرستی و دقیق بداند، با رغبت بیشتری به استفاده از آن سرویس سلامت الکترونیکی تن در می دهد.

2- صداقت و امانت داری یا همان Honesty : راستگو و صادق باش، اما فریبنده نباش. بیماران شاید متخصص نباشند، اما راهنمایی غلط و گمراه نمودن آنها می تواند موقعیت یک وب سایت سلامت الکترونیکی را به خطر بیندازد، بخصوص که همگان این روزها به اینترنت دسترسی دارند. هیچگونه مبالغه و بیش از حد خوب جلوه دادن محصولات سلامت اعم از مواد مصرفی و یا سرویس دهی اینترنتی، در حوزه سلامت الکترونیکی، پسندیده نیست.

3- کیفیت یا همان Quality : اطلاعات سلامتی اعم از اطلاعاتی که راجع به مواد مصرفی یا دارویی و یا سرویس دهی اینترنتی، که به بیماران داده می شود باید دقیق، ساده و قابل فهم و بروز باشد.این حق مسلم بیمار است که بداند آیا اطلاعات بهداشتی و درمانی که از طریق وب سایت سلامت الکترونیکی به او داده می شود، توسط یک پزشک خبره بر اساس مطالعات علمی و بروز است، یا فقط حاصل حدس و گمان شخصی یک آدم بی تجربه است؟

4- رضایت آگاهانه یا همان Informed Consent : باید به حقوق بیمار در مورد جمع آوری اطلاعات سلامتی او، استفاده از آن اطلاعات و به اشتراک گذاری آن اطلاعات احترام گذاشت. هیچ وب سایتی حق ندارد بدون رضایت بیمار، اطلاعات شخصی پزشکی آن بیمار را جمع آوری و استفاده نماید مگر آنکه رضایت آن بیمار را بعد از آگاهی کامل بیمار راجع به اینکه چه بر سر اطلاعات شخصی پزشکی او می آید، جلب کند. بیمار باید بدرستی بداند که دنیای اینترنت دنیای بسیار بی رحمی است و هر لحظه ممکن است، اطلاعات شخصی او به سرقت رود، پس بایستی خود آگاهانه در این مورد تصمیم بگیرد. وارد نمودن بیمار به یک بازی اقتصادی ناخواسته که معمولأ به ضرر بیمار تمام می شود، یک گناه نابخشودنیست.

5- راز پوشی یا همان Privacy : به احساس مسؤلیت و وظیفه ات احترام بگذار تا بتوانی راز بیمار را نگه داری. محافظت از اطلاعات پزشکی خصوصی یک بیمار بقدری حساس است که برملا شدن آنها می تواند منجر به نابود شدن یک وب سایت سلامت الکترونیکی شود. هیچ بیماری دوست ندارد که اطلاعات خصوصی پزشکی اش با بی مسؤلیتی نگه داری شود. استفاده از متدهای پیشرفته پنهان سازی و رمز عبور گذاشتن برای بانکهای اطلاعاتی و داشتن امنیت کافی این بانکها که راز بیماران در آنها نگه داری می شود، برای اداره نمودن یک وب سایت سلامت الکترونیکی از ضرورتهای مهم بشمار می رود. با جدی ترین ترفندها و صرف هزینه، باید راز بیماران را محفوظ نگه داشت.

6- حرفه ای بودن در حوزه سلامت آنلاین یا همان Professionalism in Online Health Care : احترام به کدهای اخلاقی پزشکی سلامت الکترونیکی، دست اندر کاران بهداشت و سلامت را به افرادی حرفه ای تبدیل می نماید که انضباط خود را همانند برخورد چهره به چهره با یک بیمار، حفظ نموده و به بیمار این حق را می دهد که نهایت آگاهی را از محصولات و یا سرویس دهی سلامت الکترونیکی که انتخاب نموده است، داشته باشد. روشن نمودن وضعیت اقتصادی که بیمار با آن دست به گریبان می شود نه تنها بیمار را برای استفاده مستمر از وب سایت سلامت الکترونیکی تشویق می نماید، بلکه جلو بسیاری از خطاهای ناخواسته احتمالی را که به ضرر وب سایت تمام می شود، در آینده می گیرد.

7- داشتن شرکاء معتبر و مسؤل یا همان Responsible Partnering : اگر قرار است وب سایت یا شرکت دیگری زیر گروه وب سایت سلامت الکترونیکی باشد و یا با وب سایت سلامت الکترونیکی همکاری نماید، باید درست مثل وب سایت شما صادق و راستگو باشد. مشارکت با وب سایت ها و شرکت هایی که خود اساس درست و حسابی و هیچگونه گارانتی برای حفظ اطلاعات پزشکی بیماران و حفظ حق و حقوق اقتصادی بیماران ندارند، جز ضرر چیز دیگری عاید وب سایت سلامت الکترونیکی شما نمی سازد.

8- ایجاد امکانات مناسب برای فیدبک و بررسی و تطبیق این فیدبکها با کدهای اخلاق سلامت الکترونیکی یا همان Accountability : ناگفته پیداست که داشتن فیدبک برای پیشرفت هر وب سایتی بخصوص وب سایت سلامت الکترونیکی، از ضروریات آن وب سایت محسوب می شود. باید دید که بیماران تا چه حد از خدماتی که از طریق اینترنت به آنها داده می شود، راضی هستند و آیا درصد رضایتمندی آنها از لحاظ آماری با کدهای اخلاق پزشکی سلامت الکترونیکی قابل تطبیق هست یا نه؟



پیشنهادات و راهکارها:

1- از آنجاییکه استفاده از کامپیوتر برای دست اندرکاران بهداشت و درمان، اجتناب ناپذیر خواهد بود، یاد گیری زبان بین المللی انگلیسی و کامپیوتر در حد متوسط بخصوص استفاده از اینترنت و فرستادن و دریافت ایی میل و شرکت در کنفرانسهای اینترنتی و شرکت در کلاسهای مجازی آموزش اینترنتی پزشکان و دست اندر کاران بهداشت و درمان، باید از ضرورتهای آموزش پزشکی همه کشورها باشد.

2- مجهز نمودن مکانهای حوزه سلامت بخصوص مطب پزشکان، به کامپیوترهای پیشرفته به منظور جلوگیری از اتلاف وقت، در نوشتن نسخه و ایجاد پرونده الکترونیکی برای بیماران و نگهداری اسناد و مدارک پزشکی به صورت دیجیتال برای سهولت در نگهداری و صرفه جویی در فضا و پردازش آسان اطلاعات بیماران به منظور ارائه نمودن عملکرد ماهیانه یا سالانه برای ارزیابی مراجع ذیصلاح.

3- ایجاد کمیسیون های بین المللی برای تحقیق در مورد اثرات و پیامد های پیشرفت تکنولوژی در دهکده جهانی بر الگو های اخلاق حرفه ای و قوانین انضباطی دست اندر کاران حوزه سلامت الکترونیکی و اصلاح و ارائه یک الگوی جامع و فراگیر که در سرتاسر جهان کاربرد داشته و با تکنولوژی روز دنیا سازگار باشد.

4- ایجاد یک کمیته انضباطی سایبری جهانی قدرتمند برای تعیین و رد صلاحیت و کنترل دقیق دست اندرکاران حوزه سلامت الکترونیکی و سایت هایی که قصد انجام فعالیت در حوزه سلامت آنلاین دارند.

5- ایجاد یک شبکه اینترنتی بین المللی مخصوص دست اندر کاران حوزه سلامت در سراسر جهان، برای تبادل نظر سریع و اطلاع رسانی از طریق ایی میل و شبکه و سایت های معتبر قانونی در خور و شایسته دهکده جهانی.

6- برگزاری سمینارهای متعدد بین المللی علمی و پیشرفته برای بررسی و بروز رسانی کدهای بین المللی اخلاق حرفه ای و قوانین بین المللی انضباطی حوزه سلامت الکترونیکی با توجه به پیشرفت تکنولوژی در دهکده جهانی.

7- آموزش مداوم و مستمر و ارزیابی دوره ای دست اندر کاران حوزه سلامت الکترونیکی مشغول به کار، در مورد آشنایی با کد های اخلاق حرفه ای و قوانین انضباطی متأثر از پیشرفت تکنولوژی بخصوص علوم کامپیوتری در دهکده جهانی.

8- اطلاع رسانی آماری دقیق و بروز، در باره موارد انضباطی دست اندر کاران حوزه سلامت الکترونیکی، در سایت های ویژه این دست اندر کاران، بطوریکه فقط دست اندر کاران حوزه سلامت الکترونیکی با نام کاربری و رمز عبور بتوانند وارد آن شده و با مطالعه آنها تجربه کاری بدست آورده و از این طریق از تکرار موارد انضباطی مشابه جلوگیری شود.