خار پاشنه

نوشته: دکتر بهروز مصلحی

مقدمه:

خار پاشنه در واقع رسوب کلسیم در قسمت زیرین استخوان پاشنه است. در عکس رادیوگرافی، برآمدگی خار پاشنه می تواند به اندازه نیم اینچ به جلو گسترش یابد. چنانچه خار پاشنه در عکس رادیوگرافی دیده نشود و علائم درد خار پاشنه وجود داشته باشد به آن سندروم خار پاشنه گفته می شود. از هر 10 نفر یک نفر به خار پاشنه مبتلا می شوند. اما از هر 20 نفری که به خار پاشنه مبتلا هستند فقط یک نفر از آنها درد دارند. خار پاشنه گاهگاهی با التهاب بافت همبند کف پا به نام پلانتار فاسیا همراه است.


علت شناسی:

رسوب کلسیم در قسمت زیرین استخوان پاشنه، که منجر به ایجاد خار پاشنه می شود، یک فرایند است که معمولا در طی یک دوره چند ماهه رخ می دهد. خار پاشنه اغلب توسط پیچش در عضلات و لیگامانهای پا، کشش پلانتار فاسیا، و تکرار پاره شدن غشایی که استخوان پاشنه را پوشش می دهد، ایجاد می شود. خار پاشنه به ویژه در میان ورزشکاران که به فعالیت های سخت و زیاد ورزشی مانند دویدن و پریدن اشتغال دارند شایعتر است.


عوامل مستعد کننده ایجاد خار پاشنه:

1- اختلال در راه رفتن که استرس بیش از حدی را بر روی استخوان پاشنه پا، رباطها و رشته های عصبی نزدیک پاشنه پا اعمال می نمایند.

2- پیاده روی و دویدن زیاد بخصوص در سطوح سخت.

3- کفش نامرغوب و یا فرسوده بخصوص کفشهایی که دارای کفی مناسب نبوده و از قوس پا حمایت نمی کنند.

4- چاقی و وزن بیش از حد.


عوامل مستعد کننده التهاب پلانتار فاسیا همراه با خار پاشنه:

1- بالا رفتن سن که خاصیت ارتجاعی پلانتار فاسیا از بین می رود و بافت نرم حمایت کننده پاشنه نازک می شود.

2- دیابت یا مرض قند

3- سر پا ایستادن طولانی مدت

4- فعالیت های ورزشی کوتاه مدت و مکرر بدون گرم کردن بدن

5- صافی کف پا


علائم بالینی خار پاشنه:

خار پاشنه اغلب مواقع هیچ علامتی ایجاد نمی کند. اما خار پاشنه چنانچه با التهاب بافت نرم اطراف خار پاشنه همراه باشد می تواند هنگام راه رفتن، قدم زدن و دویدن، ایجاد درد متناوب و مزمن نماید. به طور کلی، علت درد، خود خار پاشنه نیست، بلکه صدمه به بافت نرم اطراف خار پاشنه است که ایجاد درد می نماید. بسیاری از مردم درد خار پاشنه و یا التهاب پلانتار فاسیا را مانند یک چاقوی تیز تصور می نمایند که بلافاصله هنگامی که از خواب بیدار شده و می ایستند، بداخل پاشنه آنها فرو رفته و یک درد شدید و تیز را ایجاد می نماید و در طول روز این درد حالت ملایم تری پیدا نموده و کم کم محو می شود. همچنین هنگامی که پس از نشستن طولانی سرپا می ایستند این درد شدید بسراغ آنها می آید.


درمانهای غیر جراحی برای خار پاشنه:

درد پاشنه بخاطر وجود خار پاشنه و یا التهاب پلانتار فاسیا بسادگی به استراحت نمودن، پاسخ نمی دهد. معمولأ پس از یک شب استراحت، هنگام بیدار شدن و ایستادن درد بسیار شدیدی به سراغ پاشنه می آید و همچنین التهاب پلانتار فاسیا پس از یک شب اسراحت، اول صبح بخاطر کش آمدن بافت نرم کف پا، درد زیادی از خود نشان می دهد و اغلب با راه رفتن کاهش می یابد. اگر چه عود درد نه تنها با استراحت های طولانی بلکه با راه رفتن های طولانی هم اتفاق می افتد. چنانچه درد خار پاشنه برای بیش از یک ماه ادامه یابد، باید با ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی مشورت نمود که درمانهای غیر جراحی زیر را پیشنهاد می نمایند:

1- تمرینات کششی

2- توصیه برای کفش های مناسب

3- نوار چسب زدن و یا تسمه زدن برای کاهش فشار بر روی عضلات و تاندونهای درگیر

4- پیشنهاد کفی برای کفش

5- ورزش درمانی


درمانهای دارویی خار پاشنه:

درد خار پاشنه و التهاب پلانتار فاسیا در بسیاری از موارد با استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ناپروکسن، ایبوپروفن و ایندومتاسین تسکین می یابد. در بعضی از موارد تزریق کورتیکو استروئیدها بداخل بافت اطراف خار پاشنه می تواند برای مدتی درد خار پاشنه را از بین ببرد.


جراحی خار پاشنه:

در بیشتر از 90 درصد مردم، درد خار پاشنه با درمانهای غیر جراحی و درمانهای دارویی، از بین می رود. چنانچه درمانهای غیر جراحی نتواند درد خار پاشنه را در مدت 9 تا 12 ماه از بین ببرد، ممکن است عمل جراحی برای از بین بردن درد و باز گرداندن تحرک کافی به بیمار لازم باشد.

دو نوع درمان جراحی برای خار پاشنه وجود دارد:

1- آزاد نمودن پلانتار فاسیا

2- برداشتن خار پاشنه

انجام تست های قبل از جراحی برای شناسایی بیمارانی که واقعأ کاندید جراحی هستند بسیار ضروری است. بعد از عمل جراحی نیز بایستی توصیه هایی مانند کمپرس یخ، استراحت، بالا نگه داشتن پا می تواند در بهبودی زود هنگام بیمار موثر باشد. در برخی موارد ممکن است لازم باشد برای بیماران از باند، اسپلینت، کست، کفش جراحی، عصا وغیره استفاده نمود. عوارض احتمالی جراحی خار پاشنه عبارتند از: درد عصبهای محیطی، درد راجعه پاشنه، بی حسی دائمی پاشنه، عفونت زخم و بافت همبند ترمیمی و همچنین آزاد سازی پلانتار فاسیا ممکن است بی ثباتی، گرفتگی، شکستگی استرسی و تاندونیت کف پا را بدنبال داشته باشد.


پیشگیری از خار پاشنه:

پیشگیری از ایجاد خار پاشنه و التهاب پلانتار فاسیا را می توان با کارهای زیر انجام داد:

1- کم کردن وزن

2- گرم کردن بدن قبل از انجام هر گونه حرکت ورزشی بخوص دویدن

3- پوشیدن کفش های مناسب و مجهز به ضربه گیر