آبسه های کبدی

نوشته: دکتر بهروز مصلحی

مقدمه:

تاریخچه تشخیص آبسه های کبدی به زمان بقراط حکیم بر می گردد و آبسه های کبدی بر اساس عوامل ایجاد کننده آنها، به سه دسته تقسیم می شوند:

1- آبسه پیوژنیک کبد: که بوسیله میکروبهایی مانند ایشریشیا کولی، کلبسیلا، پروتئوس، اینتروکوک، استافیلوکوک طلائی، استرپتوکوک فیکالیس، استرپتوکوک میلری و میکروبهای بی هوازی مانند خانواده باکتروئید ایجاد می شود و گاهی اوقات چند میکروب با هم در ایجاد آن نقش دارند.

2- آبسه آمیبی کبد: که بوسیله آمیب هیستولیتیکا ایجاد می شود.

3- آبسه قارچی کبد: که بوسیله قارچ خانواده کاندیدا ایجاد می شود.


آسیب شناسی:

آبسه کبدی معمولأ بشکل یک کیسه پر از چرک که همان لاشه گلبولهای سفید، باکتریها و بقایای سلولهای مرده هستند، فضایی از جسم کبد را اشغال نموده و می تواند با فشاری که به بافت های اطراف خود در داخل کبد، وارد می نماید باعث بروز مشکلاتی برای بیمار شود.


علت شناسی:

شایعترین علتهایی که باعث ایجاد آبسه پیوژنیک کبد می شوند عبارتند از:

1- عفونت و التهاب سیستم صفراوی از خود کبد گرفته تا کیسه صفرا و لوزالمعده یا همان پانکراس

2- سیروز کبدی

3- پیوند کبد

4- آمبولی شریان کبد در بیماران مبتلا به سرطان کبد

5- بستری شدن در بیمارستان به هر علتی

6- ضعف سیستم ایمنی بدن به هر دلیلی مانند سوء تغذیه، ایدز یا مصرف داروهای پایین آورنده سیستم ایمنی

7- کهولت سن

8- پاره شدن آپاندیس

9- سرطان لوزالمعده

10- التهابها و عفونت های روده ها مانند بیماری کرون یا دایورتیکولیت

11- عفونت خون یا سپتیسمی

12- ضربه به کبد

آبسه های آمیبی کبد در اثر آمیبیاز روده بزرگ ایجاد می شوند، به این صورت که بیمار معمولأ دچار یک اسهال آمیبی خونی شده و بدون درمان خود بخود خوب شده و بعدها مثلأ بعد از 6 ماه دچار آبسه آمیبی کبد می شود و اکثر بیماران هنگام گرفتن تاریخچه بیماری، آن اسهال خونی آمیبی را که 6 ماه پیش به آن دچار شده بودند، بیاد نمی آورند.

آبسه های قارچی کبد در افرادی که سیستم ایمنی پایینی به هر دلیل دارند مانند دیابت، ایدز و مصرف داروهای پایین آورنده ایمنی، در اثر رشد وسیع قارچهای خانواده کاندیدا در روده بزرگ، به آن مبتلا می شوند.


علائم بیماری آبسه کبدی:

یک بیمار آبسه کبدی معمولأ با یک تب و شکم درد مراجعه می کند، اما بندرت محل دقیق درد را در بالای سمت راست شکم یعنی جایی که کبد قرار دارد نشان می دهد و این می تواند ورزیده ترین پزشکان را گمراه کند. علاوه بر تب و لرز که از شایعترین علائم بیماری هستند، حالت تهوع و استفراغ، کاهش وزن، زردی یا همان یرقان می توانند از علائم دیگر بیماری باشند. گلبولهای سفید معمولأ بالا می روند، بیلی روبین و آلکالین فسفاتاز بالا می روند، اما آنزیمهای کبدی خیلی بالا نمی روند و آلبومین سرم کاهش می یابد.


تشخیص آبسه های کبدی:

در اکثر مواقع پزشک با گرفتن یک تاریخچه دقیق بیمار، یک معاینه فیزیکی دقیق و انجام کارهای تصویر برداری مانند سونوگرافی و سی تی اسکن به تشخیص می رسد. نکته بسیار مهم در تشخیص آبسه های کبدی متمایز نمودن آبسه پیوژنیک از آبسه آمیبی است، زیرا درمان و پیش آگهی آنها کاملأ متفاوت است و تشخیص به موقع نوع آبسه می تواند جان بیمار را نجات دهد. تمایز بین این دو نوع آبسه به سه روش صورت می گیرد:

1- آزمایش سرولوژی یا هماگلوتینین برای آمیب هیستولیتیکا

2- کشت میکروبی آبسه

3- پاسخ به درمان آزمایشی

معمولأ وقتی بیمار یک جوان سالم است و فقط یک آبسه در لوب راست کبد خود دارد و کبد در معاینه دردناک است و تیتر سرولوژی آمیبی او بالاتر از 256/1 است به آبسه آمیبی بیشتر مشکوک می شویم، اما اگر بیمار یک بیمار بالای 50 سال و مبتلا به دیابت و یرقان است و در معاینه می بینیم که ریه هم درگیر است و بیمار چند تا آبسه در نقاط مختلف کبد خود دارد و تست سرولوژی آمیبی او کمتر از 256/1 می باشد و آلبومین سرم او هم پایین است، بیشتر آبسه پیوژنیک برای او مطرح می شود.



درمان آبسه های کبدی:

درمان آبسه های کبد، بر اساس عوامل ایجاد کننده آنها هم احتیاج به آنتی بیوتیک مناسب و هم احتیاج به تخلیه جراحی دارد. بعضی مواقع اگر در دسترس باشد، تحت راهگشایی سی تی اسکن، جراح یک لوله وارد آبسه نموده و آن را تخلیه می نماید، اما چنانچه آبسه زیاد در دسترس نباشد، عمل جراحی لازم است.