یائسگی

نوشته: دکتر بهروز مصلحی

مقدمه:

یائسگی یعنی از کار افتادن اجتناب ناپذیر تخمدانهای یک زن و تولید نشدن هورمونهای استروژن و پروژسترون توسط تخمدانها. اگر خانمی به مدت یک سال اصلأ عادت ماهانه نداشته باشد، یائسه نامیده می شود. اگر چه در برخی از زنان، یائسگی ممکن است تا سن 55 سالگی خودبخود به تأخیر بیفتد، اما سن شایع برای یائسگی سن 50 سالگی است. بدلیل کاهش شدید هورمونهای استروژن و پروژسترون، یک زن یائسه بخصوص در ابتدای یائسگی با از بین رفتن عادت ماهانه، گر گرفتگی و قرمز شدن پوست صورت، خشکی مخاط تناسلی و عفونت ادراری، تغییرات خلق و خوی و پوکی استخوان دست به گریبان خواهد شد. تاکنون تحقیقات زیادی برای جایگزین نمودن هورمونهای استروژن و پروژسترون به منظور به تأخیر انداختن یائسگی و به تبع آن از بین بردن علائم آزار دهنده یائسگی انجام گرفته است که بسیاری از آنها نه تنها به نتیجه نرسیده، بلکه بدلیل احتمال ایجاد بیماریهای دیگر، در یک فرد سالم، به کار گرفته نشده است.


تشخیص یائسگی:

علاوه بر از بین رفتن عادت ماهانه و علائمی مانند گر گرفتگی و بر افروختگی و تغییرات خلق و خوی، برای تشخیص قطعی یائسگی می توان از اندازه گیری هورمونهای FSH و LH کمک گرفت. بهتر است در کنار اندازه گیری این هورمونها، هورمونهای غده تیروئید یعنی T3 و T4 و هورمون TSH غده هیپوفیز هم اندازه گیری شود، زیرا برخی از علائم یائسگی ممکن است مربوط به اختلال کار غده تیروئید باشد.


یائسگی زودرس:

در بعضی از خانمها، یائسگی زودتر از سن 50 سالگی اتفاق می افتد که باعث ایجاد علائم آزار دهنده یائسگی زودتر از موعد در این خانمها می شود. عواملی که باعث یائسگی زودرس می شوند عبارتند از:

1- برداشتن تخمدانها بدلیل تومور و یا حاملگی خارج از رحم

2- مصرف سیگار

3- وضعیت اقتصادی اجتماعی پایین

4- تغذیه نامناسب و گرفتن رژیم های غذایی غیر علمی

5- حامله نشدن و یا حامله شدن در سنین بالا

6- کوتاه بودن دوران عادت ماهانه

7- استرس

8- شب نخوابی


کم نمودن علائم آزار دهنده یائسگی با روشهای طبیعی:

با طی نمودن یک روال زندگی متعادل، می توان از علائم آزار دهنده یائسگی کاست. کارهایی که یک زن می تواند انجام دهد تا علائم آزار دهنده یائسگی را کاهش دهد، عبارتند از:

1- نوشیدن آب کافی و جلوگیری از خشک شدن مخاط و پوست

2- خوابیدن قبل از ساعت 11 شب و داشتن حداقل 8 ساعت خواب مفید

3- مصرف قرص کلسیم و آلندرونیت بطور منظم

4- ورزش مفرح و مداوم مانند پیاده روی در خشکی و آب استخر

5- دوری از استرس

6- دوری اکید از سیگار و قلیان

7- مصرف زیاد میوه جات و سبزیجات

8- پرهیز از غذاهای پر نمک و پر چربی

9- مصرف زیاد لبنیات کم چرب


عبور از دوران باروری به دوران یائسگی:

از سن 45 سالگی به بعد، بتدریج محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – تخمدان، دچار نوعی بی ثباتی و کم کاری می شود که این خود باعث نامنظم شدن عادت ماهانه می شود، به این صورت که گاهی عادت ماهانه زیاد می شود، گاهی ممکن است به مدت دو ماه از عادت ماهانه خبری نباشد. بسیاری از خانمها در این دوره از زندگی یک احساس سنگینی و درد را در سینه های خود نیز تجربه می نمایند. بدلیل بی ثباتی سیستم عصبی - عروقی، خانمها در این دوره دچار نوعی گر گرفتگی و بر افروختگی پوست صورت شده و زود رنج و حساس می شوند. بروز این علائم در افراد سیگاری، زودرس بوده و شدت این علائم نیز بیشتر است.


استفاده از قرص های ضد بارداری:

تحقیقات در ایالات متحده آمریکا نشان داده که مصرف قرص های ضد بارداری از سن 40 سالگی به بعد بطور چشمگیری کاهش پیدا می نماید، به این صورت که در سن 35 تا 39 سالگی حدود 21 درصد خانمها از قرص ضد بارداری استفاده می نمایند، در صورتی که این رقم در سن 40 سالگی به 11 درصد می رسد. بسیاری از خانمها با بی نظم شدن عادت ماهانه در این سنین، با این طرز تفکر که دیگر نیازی به جلوگیری از بارداری نیست، قرص ضد بارداری را کنار گذاشته و متأسفانه دچار حاملگی ناخواسته می شوند. دلایل دیگری که باعث کنار گذاشتن قرص ضد بارداری در این دوران می شوند، عبارتند از: ترس از سرطان سینه، ترس از دیابت، ترس از فشار خون بالا، ترس از سرطان رحم، ترس از لخته شدن خون و سکته قلبی و مغزی و بالاخره ترس از زیاد شدن وزن.


نتیجه تحقیقات:

تحقیقات وسیعی راجع به بی خطر بودن قرص های ضد بارداری در سنین قبل و بعد از یائسگی صورت گرفته که می تواند ترس بسیاری از خانمها را برای استفاده از قرص های ضد بارداری در این دوران برطرف نماید. تحقیقات اخیر نشان داده که مصرف قرص های ضد بارداری اگر بدستور پزشک و با در نظر گرفتن تمام جوانب و تاریخچه فامیلی و پزشکی بیمار و معاینات دقیق فیزیکی بیمار و انجام آزمایشات اختصاصی برای انتخاب یک بیمار، برای استفاده از قرص های ضد بارداری صورت گیرد، نه تنها علائم گر گرفتگی و بی نظمی عادت ماهانه را بهبود می بخشد، بلکه در دراز مدت می تواند برای بیمار مفید هم باشد. همچنین بسیاری از مطالعات و تحقیقات نشان می دهند که استفاده از قرص های ضد بارداری می تواند خطر ابتلاء به سرطان سینه را افزایش دهد.


فواید مصرف قرص های ضد بار داری هنگام یائسگی:

• یک روش مؤثر برای جلوگیری از حاملگی ناخواسته قبل از یائسگی است.

• عادت ماهانه را تنظیم می نماید.

• از پوکی استخوان و شکستگی های احتمالی در سنین بالا جلوگیری می نماید.

• از خونریزی های زیاد و نامنظم جلوگیری می کند.

• از ضخیم شدن مخاط رحم یا همان آندومتر جلوگیری می نماید.

• از گر گرفتگی و بر افروختگی جلوگیری می کند.

• از سرطان آندومتر و سرطان تخمدانها جلوگیری می نماید.

• از سرطان روده بزرگ جلوگیری می کند.

• جوش های چرکی پوست را از بین می برد.

• از خشکی اندام تناسلی و عفونت ادراری جلوگیری می کند.


مضرات مصرف قرص های ضد بار داری هنگام یائسگی:

1- خطر ابتلاء به سرطان سینه را افزایش می دهد.

2- فشار خون بیمار را بالا می برد.

3- باعث ایجاد لخته خون در عروق عمقی پا می شود.

4- باعث ایجاد سکته مغزی و قلبی در اثر لخته شدن خون می شود.

5- خطر ابتلا به دیابت را زیاد می نماید.


داروهای ضد افسردگی برای کاهش علائم یائسگی:

استفاده از داروهای ضد افسردگی جدید با دوز کم، بشرطی که توسط پزشک تجویز شود می تواند در کاهش علائم یائسگی مؤثر باشد. بعضی از مطالعات نشان داده که مصرف داروهایی مانند ونلافاکسین، فلوکستین، پاروکستین، سیتالوپرام و سرترالین با کاهش چشمگیر علائم یائسگی مانند گر گرفتگی و تغییرات خلقی، همراه بوده است.


مصرف خودسرانه داروهای ضد بارداری:

داروهای ضد بارداری نه تنها در دوران یائسگی، بلکه حتی اگر قرار باشد که در دوران باروری هم استفاده شوند، بایستی توسط پزشک تجویز شوند. یک پزشک با توجه به تاریخچه بیمار، تاریخچه فامیلی بیمار، معاینه فیزیکی دقیق بیمار، معاینات دوره ای بیمار، آزمایشات دوره ای بیمار، ماموگرافی سالانه، در نظر گرفتن ریسک سرطان و فشار خون و لخته شدن خون و هزاران فاکتور دیگر، قرص ضد بارداری را تجویز می نماید. مصرف خودسرانه داروهای ضد بارداری بخصوص در دوران یائسگی، بدلیل بیماریهای زمینه ای و سابقه بیماریهای فامیلی مانند سرطان سینه، می تواند عوارض ناگواری مانند لخته شدن خون، سرطان سینه و سکته مغزی و قلبی را عاید بیمار نماید.