ریتالین

نوشته: دکتر بهروز مصلحی

مقدمه:

ریتالین یا همان متیل فنیدیت یک داروی شبه آمفتامینی محرک سیستم عصبی است که برای درمان اختلال توجه در بزرگسالان ( ADD ) و کودکانی که دچار بیش فعالی و کم توجهی هستند ( ADHD ) بکار می رود. همچنین از این دارو در درمان اختلالات خواب مانند نارکولپسی یا علاقه شدید به خواب، استفاده می شود. هنگامی که از این دارو برای درمان کودکان بیش فعال استفاده می شود، حتمأ بایستی در کنار استفاده از آن، درمانهای غیر دارویی مانند مشاوره، حمایت و غیره نیز مد نظر قرار گیرند.


تاریخچه:

ریتالین اولین بار در سال 1944 میلادی سنتز شد و در آن زمان به آن ام پی اچ می گفتند که مخفف نام متیل فنیدیت می باشد. این دارو در سال 1950 میلادی تغییراتی پیدا نمود و در سال 1954 میلادی بر روی انسان آزمایش شد. در سال 1957 میلادی، شرکت داروسازی سیبا بازاریابی داروی ام پی اچ را بعنوان ریتالین برای درمان خستگی مزمن، افسردگی، روان پریشی مرتبط با افسردگی، حمله خواب و برای جبران اثرات خواب آور داروهای دیگر، آغاز نمود. در سال 1960 میلادی ریتالین در ترکیب با داروهای تقویتی و بعضی از ویتامین ها به مدت کوتاهی تحت عنوان ریتونیک برای بهبود خلق و خو و حفظ نشاط به بازار عرضه شد. از سال 1970 میلادی تا کنون ریتالین بعنوان داروی مؤثر در درمان بیش فعالی و کم توجهی کودکان ( ADHD ) ، روند رو به رشدی داشته و همواره مورد استفاده قرار گرفته است. بین سالهای 1991 میلادی تا سال 1999 میلادی فروش ریتالین در ایالات متحده آمریکا، 500 درصد افزایش نشان داده و سازمان ملل متحده گزارش می دهد که 85 درصد از تولید و مصرف کل ریتالین جهان در ایالات متحده آمریکا اتفاق می افتد.


مکانیزم اثر ریتالین:

ریتالین همانند داروهای محرک دیگر مانند کوکائین و آمفتامین، اثر خود را با افزایش انتقال دهنده عصبی دوپامین که با بالا بردن لذت و قدرت همراه است، اعمال می نماید، اما برعکس آمفتامین که آزاد شدن دوپامین را تحریک می کند، ریتالین با جلوگیری از بازجذب دوپامین باعث بالا رفتن این انتقال دهنده عصبی می شود. یکی از نظریه هایی که باعث می شود که ریتالین را برای درمان بیش فعالی و کم توجهی کودکان ( ADHD ) بکار ببرند این است که معتقند این کودکان در حمل و نقل و بازجذب دوپامین مشکل دارند. هنگامی که ریتالین بصورت خوراکی مصرف می شود به آرامی در طول یک تا دو ساعت سطح دوپامین خون را افزایش می دهد، در حالی که کوکائین که بصورت استنشاقی یا تزریقی استفاده می شود در کمتر از چند ثانیه سطح دوپامین خون را بالا می برد.


اثرات کوتاه مدت ریتالین:

• سرکوب اشتها

• بیداری

• افزایش هوشیاری

• شادی و سرخوشی

• اختلال در حرکات ارادی

• سردرد

• بالا رفتن ضربان قلب

• بی نظمی در ضربان قلب

• تهوع و استفراغ

• بثورات پوستی

• خواب آلودگی در بعضی از موارد در دوزهای بالا

• تحریک و نشاط

• کشش عضلات

• گیجی

• توهم و بدبینی پارانوئیدی

• فلاشینگ یا گر گرفتگی

• افزایش فشار خون

• خشکی دهان

• تب

• تعریق زیاد

• تشنج و کما

• اضطراب و بی قراری

• انجام حرکات تکراری بی معنی

• فرمیکاسیون یا احساس مورچه در زیر پوست


اثرات بلند مدت ریتالین با دوز درمانی:

اثرات طولانی مدت با دوز درمانی ریتالین به وضوح شناخته شده نیست. برخی از مطالعات نشان داده که ممکن است استفاده طولانی مدت ریتالین باعث به تأخیر افتادن رشد قد و وزن کودک شود، در حالی که برخی از مطالعات دیگر این ادعا را رد می نماید و معتقدند که این ریتالین نیست که رشد کودک را به تأخیر می اندازد بلکه خود بیش فعالی و کم توجهی ( ADHD ) است که رشد کودک را به تأخیر می اندازد.


سوء استفاده از ریتالین:

بعنوان یک داروی ایجاد کننده شادی و سرخوشی، ریتالین پتانسیل بالایی برای سوء مصرف دارد. در حالیکه قرص ریتالین بصورت خوراکی تولید می شود، اما بعضی از افراد آن را پودر نموده و استنشاق می نمایند و یا در آب مقطر حل نموده و بصورت وریدی تزریق می کنند تا بتوانند هر چه زودتر به آثار شادی آور آن دست بیابند. گزارشات اولیه در مورد سوء استفاده از ریتالین در کشور سوئد، به حذف این دارو از بازار سوئد در سال 1986 میلادی منجر شد. افزایش چشمگیر ریتالین در نسخه ها در ایالات متحده آمریکا در دهه اخیر باعث افزایش سوء استفاده از این دارو در جوانان و نوجوانان شده است. بارها گزارش شده که کودکانی که برای آنها ریتالین تجویز شده، داروهای آنها توسط برادر یا خواهر بزرگترشان و یا حتی والدین آنها به کسان دیگری بسرقت رفته و فروخته شده و یا اینکه آنها خودشان بصورت استنشاقی از ریتالین کودک، استفاده نموده اند و یا آن را با مواد مخدر دیگر تعویض نموده و مصرف نموده اند. ریتالین در بین دانشجویان به داروی بیداری معروف است، زیرا آنها در شب امتحان برای بیدار مانند از آن استفاده می نمایند. در یک نظر سنجی از دانشجویان مشغول تحصیل در دانشکده ای در ایالات متحده آمریکا، مشخص شده که بیش از 16 درصد آنها از ریتالین بعنوان داروی بیدار ماندن شب امتحان استفاده نموده اند. متأسفانه در مورد آمار سوء مصرف ریتالین در کشور عزیزمان ایران، اطلاع دقیقی در دست نیست.


عوارض جانبی ریتالین:

• عصبانیت

• ایجاد اختلالات خواب رفتن و در خواب ماندن

• سرگیجه

• تهوع و استفراغ

• از دست دادن اشتها

• معده درد

• اسهال

• سوزش معده

• خشکی دهان

• اسپاسم عضلات

• سردرد

• پرش غیر ارادی بعضی از قسمتهای بدن

• پریاپیسم یا نعوذ دردناک

• سوزن سوزن شدن دست و پا

• طپش قلب

• بی نظمی قلب

• تنگ نفس

• خستگی مفرط

• اختلال در سخن گفتن

• غش

• ضعف و بی حالی

• تشنج

• اختلال در بینایی و تاری دید

• تحریک پذیری زیاد

• توهم

• تیک های عصبی حرکتی و گفتاری

• بدبینی و پارانویا

• خلق و خوی غیر طبیعی و هیجان زدگی

• بی حسی، درد یا حساسیت به گرما و سرما در دست وپا

• تاول های پوستی

• کهیر

• ورم دور چشم، صورت و لبها

• خشونت صدا

• اختلال در بلع و گوارش

• مرگ ناگهانی بخصوص در بیماران قلبی


عوارض سوء مصرف ریتالین:

علاوه بر عوارض شناخته شده ای که برای دوز دارویی ریتالین گفته شد و همچنین مرگ ناگهانی، سوء مصرف ریتالین در دراز مدت منجر به ایجاد وابستگی شدید فیزیکی و عاطفی به این دارو می شود. افرادی که در دراز مدت از ریتالین استفاده می کنند، اقرار می نمایند که هر چند وقت یکبار مجبور می شوند برای اینکه به حالتهای سرخوشی کاذب قبلی خود دست پیدا نمایند، دوز دارو را بالا ببرند و با بالا بردن دوز دارو، خود را یک قدم به مرگ نزدیک تر می نمایند.


هشدار در مورد ترک ناگهانی ریتالین:

ترک ناگهانی ریتالین بسیار خطر ناک است و بایستی حتمأ تحت نظر پزشک و بطور کاملأ تدریجی صورت گیرد. بهترین راه برای کاهش تدریجی ریتالین به این صورت است که بیمار هر 14 روز یکبار 10 درصد از داروی مصرفی خود را کم نماید. از آنجاییکه نیمه عمر ریتالین در خون انسان حدود سه ونیم ساعت است و اثر سرخوش کنندگی این دارو از یک تا چهار ساعت، بیشتر طول نمی کشد، با کم کردن تدریجی داروی ریتالین، این دارو را می توان کنار گذاشت.


موارد منع مصرف ریتالین:

• حساسیت به داروی متیل فنیدیت

• مصرف داروهای مهار کننده آنزیم مونو آمین اکسیداز ( MAO )

• آب سیاه یا گلوکوما

• سابقه خانوادگی بیماری تورت

• تیک های عصبی حرکتی

• سابقه داشتن اضطراب بیش از حد

• سابقه پریاپیسم یا نعوذ دردناک

• کودکان زیر 6 سال


اشکال دارویی ریتالین:

• قرص 10 میلی گرمی


مقدار مصرف ریتالین:

• در کودکان بالای 6 سال با دوز 5 تا 10 میلی گرم 3 بار در روز شروع شده و هر هفته 5 تا 10 میلی گرم به دوز روزانه افزوده می شود. حداکثر مقدار ریتالین مصرفی در روز نباید از 60 میلی گرم تجاوز نماید.

• دوز درمانی ریتالین در بالغین برای درمان افسردگی و نارکولپسی 20 تا 30 میلی گرم در روز می باشد.


نامهای تجاری ریتالین:

Ritalin

Ritalin SR

Ritalin LA

Methidate

Stimdate

Concerta

Metadate

Methylin

Methylin ER

Quillivant XR